Meeqqiornermut uuttuutit
Kalaallit Nunaanni 2020-p missaani ukiumut meeqqat 800-t missaniittut inunngortarsimapput. Inuit taamak ikitsigisut akornanni meeqqiornerit naatsorsorneri, arlaanik kisitsisinik allanngumilaartoqartillugu allatorujussuaq isikkunitsitsisinnaasarput. Tamanna meeqqiornerup katinnera (innuttaasut 1000-t akornanni inunngortut) naatsorsorneqartarnerannik pissuteqarpoq. Ukiumi pineqartumi inunngortut eqqarsaatigalugit allannguerujussuannginnissaq anguniarlugu ukiuni pineqartuni ukiuqqortussutsinut x-inut ataatsimoortillugit immikkoortiterisoqartarpoq. Taamatut naatsorsuinermi ukiuni pineqartuni inunngortut assigiinngiiaarpallaarujussuannginnissaat pingaarpoq. Arnat meeqqiorsinnaasutut naatsorsuutigineqarput 15-it 49-llu akornanni ukiullit. Ukiuni pineqartuni anaananngortartut tassaagajupput arnat 18-it 42-llu akornannik ukiullit. Titartakkami 1a-mi 1950-imiit ukiumut inunngortartut takuneqarsinnaapput. 1960-ikkunni meeqqat inunngortut amerlanerpaajupput, piffissami tassani meeqqiorneq annertummat, tamaanna titartakkami 1b-mi takuneqarsinnaavoq. 1960-ikkut naajartulerneranni meeqqiorneq annikillerujussuarpoq agguaqatigiissillugu arnaq ataaseq 2,5-inik meeqqiortalerami. Ukiut kingullit qulit ingerlaneranni arnaq ataaseq agguaqatigiissillugu 2,1-inik meerartaartalerpoq. 1967-imi aallartinneqartup ilaqutariinnut pilersaarusiornerup atuutsilerneqarnera 1970-ikkunni meeqqiornerup annikillerujussuarneranut annertuumik sunniuteqarpoq. 1966-imiit 1970-imut arnat meeqqiorsinnaasut affaasa missaat naartunaveersaammik spiralimik ikkussiffigitissimapput 1
Figur 1a Antal levendefødte
kilde: Statistikbanken
Figur 1b Samlet fertilitet
kilde: Statistikbanken
Indhold - fertilitetsmål
Summarisk fertilitet
Generel fertilitet
Regionalt fertilitetsindeks
Aldersbetinget og samlet fertilitet
Naatsorsuinermut tunngaviit
Innuttaasut pillugit paasissutissat assigiinngitsut suliaqarniartunut Naatsorsueqqissaartarfik kisitsisaataasivimmini tabeliliornikuuvoq, tassannga paasissutissat innuttaasut naatsorsornerannut tunngasut pissarsiarineqarsinnaapput.
https://bank.stat.gl/BENCALC Danmark Statistikimit innuttaasut naatsorsornerannut assingusumik 2004 ilanngullugu kisitsisinik saqqummersitsisoqarnikuuvoq, tabel 134 qup. 261 takuuk Befolkningens bevægelser, 261. Kingusinnerusumi kisitsisit ilaanngillat.
Tabelimi BENFERTR arnat meeqqiorsimasut ukiui aamma sumi inunngorsimaneri, najugaqarfinni allaffissornikkut suliaqartunut kommunikkaarlugit immikkoortillugit pissarsiarineqarsinnaapput. https://bank.stat.gl/BENCALCR Sumiiffiit ukununnga immikkoortiterneqarput: Kommunit, distriktit (siornatigut kommuniusimasut nunaqarfittai ilanngullugit), najugaqarfiit angissusaat tunngavigalugit tulleriiaarlugit, Nuuk, illoqarfiit/nunaqarfiit, nuna tamakkerlugu.Agguataakkat tamatigut inernerisarpaat nuna tamakkerlugu katinneri.
Summarisk fertilitetskvotient
Kinguaassiorsinnaanerup katinnera uuttuutini ajornannginnersaavoq, taannalu ukiumut innuttaasut 1000-ugaangata inunngortut amerlassusaanik naatsorsorneqartarpoq. Taamatulli naatsorsuinermi angutit aamma niviarsiaqqat suli meeqqiulernissamik piareersimanngitsut arnallu utoqqaat meeqqiorunnaareersimasut (arnat meeqqiortut tassaapput 15-49-nik ukiullit) ilanngunneqarneri naleqqutinngilaq, innuttaasut eqimattat marlunnut immikkoortillugit kinguaassiornerisa sanilliunnerini arnat kinguaassiorsinnaasut amerlassusaat assigiinngisinnaammata. ."_Najoqqutaq: Matthiessen, Poul Chr.: fertilitet i Den Store Danske på lex.dk. 11. aggusti 2021-mi aaneqarpoq Paasissutissat ikittuinnaat uuttuumik naatsorsuinermut pisariaqartinneqarneri pissutaalluni nunarpassuarnit naatsorsorneqarsinnaavoq. Verdensbanken2021-mi Kalaallit Nunaanni inuusimasut akornanni kinguaassiorsinnaaneq 13.5-iuvoq Kalaallit Nunaata avataani inuusimasut Kalaallilli Nunaani najugaqartut akornanni 13.6-iusoq. Kalaallit Nunaanni najugaqartut Kalaallit Nunaata avataani inuusimasut 1/3-ii kisimik arnaapput. Kalaallit Nunaanni inuusimasut akornanni arnat angutillu amerlaqatigiiginnapajaartut. Taamaattumik uuttut nuna inunngorfik tunngavigalugu atussallugu tulluanngilaq. Sumiiffinni uuttuutip atornissaa aamma tulluanngilaq, nunanit allaneersut amerlanersaat Nuummi najugaqarmata.Naatsorsueqqissaartarfimmit innersuussutigineqarpoq kinguaassiorneq ukioqqortussusernut immikkoortiterneqarsimasoq/katillugit sumiiffinni aamma piffissap ingerlanerani kinguaassiornernut sanilliunneqassasoq.
kilde: Statistikbanken
Generel fertilitetskvotient
Kinguaassiorneq ataatsimut isigalugu nassuiassagaanni imaappoq; arnat kinguaassiorsinnaasut 1000-t akornanni meeqqat inunngortut amerlassusaat. Arnat kinguaassiorsinnaasut taamaallaat naatsorsuinermut ilanngunneqaraluartut, arnat ukioqqortussutsinut assigiinngitsunut immikkoortiterneri apeqqutaapput. Uuttuut angisimappat imaassinnaavoq arnat 25-34-nik ukiullit arnanit allanit ukiulinnit amerlanerusimasut. ."_Najoqqutaq: Matthiessen, Poul Chr.: fertilitet i Den Store Danske på lex.dk. 11. aggusti 2021 aaneqarpoq
2021-mi Kalaallit Nunaanni inuusimasut akornanni kinguaassiorneq 58.4-miippoq, Kalaallit Nunaatalu avataani inuusimasut akornanni 59.6-iulluni. 1970-ip missaani kinguaassiorneq apparujussuarpoq, allaat ukiut qulit qaangiutiinnartut kinguaassiorneq affaannanngorsimalluni. Kinguaassiornerup appannginnerani inunngortut ‘ukiut kinguaassiorfiusorujussuartut’ taaneqartarput. Uuttuutit sanilliunnissaanut pingaartorujussuuvoq ukioqqortussutsit komponentiisa assigiissaarnissaanut.
Naatsorsueqqissaartarfimmit innersuussutigineqarpoq kinguaassiorneq ukioqqortussusernut immikkoortiterneqarsimasoq/katillugit sumiiffinni aamma piffissap ingerlanerani kinguaassiornernut sanilliunneqassasoq.
kilde: Statistikbanken
Aldersbetinget & samlet fertilitet
Kinguaassiorneq ukioqqortussusernut immikkoortiterneqarsimasoq naatsorsorneqartarpoq, arnat 1000-t ukioqqorutssutsinut ataatsinut tallimanulluunniit immikkuutitaarsimasut akornanni inunngortut amerlassusaat.
Kinguaassiornerup katinnerani arnat 1000-t kinguaassiorsinnaanerminni meerartaarisassaattut naatsorsorneqartarpoq, inunngortut kinguaassiornerni ukioqqortussutsinut tulluuppata aamma kinguaassiorsinnaaneq tamaat inuusimappata. "_Najoqqutaq: Matthiessen, Poul Chr.: fertilitet i Den Store Danske på lex.dk. 11. aggusti 2021 aaneqarpoq
Kinguaassiorneq ukioqqortussusernut immikkoortiterneqarsimasoq taakkulu ukioqqortussusiinut agguarneqarsimasut katinneri innuttaasut kinguaassiornerinut uuttuutaapput pingaarnerpaat.
Titartakkami 2a-mi ukioqqortussutsinut marlukkaanut aamma tallimakkaanut immikkoortitikkat takuneqarsinnaapput. Ukiut ingerlanerini assigiinngissutsip annikillinera takuneqarsinnaavoq naatsorsuinermut tunngaviit amerlanerutillugit.
Titartakkami 2b-mi kinguaassiornerup ukiuni kingullerni 26-ni ineriartorsimanera takuneqarsinnaavoq. 2010-mili arnaq ataaseq 2,1-inik meeqqiortarsimavoq, kinguaassiorneq taanna innuttaasut amerliartornerannik naleqarpoq, Kalaallit Nunaannit nuuttartut eqqaasanngikkaani.
Figur 2a Aldersbetinget fertilitet
Figur 2b Samlet fertilitet
Illoqarfiit pingaarnersaat sumiiffinnilu illoqarfiit pingaarnernit ilinniartoqarfiupput, taamaattumillu inuusuttut ilinniariarlutik taakkununnga noorartarlutik, illoqarfinni taakkunani arnat kinguaassiornerat najugaqarfinni allani najugaqartunit appasinneruvoq.
Arnat najugaqarfinni mikinerusuni najugaqartut meerartaajaarnerusarput arnanut ilinniartunut sanilliullugit. Meerartaajarnerullutillu kingullermik meerartaaraangamik siusinnerusarpoq.
Figur 3a Aldersgrupper
Figur 3b 2021
Regionalt fertilitetsindeks
Nunami sumiissutsini assigiinngitsuni kinguaassiorneq toqqaananngikkaluamik assigiissaarlugu naatsorsorneqarpoq. Taamatut naatsorsuinerup ersersippaa, sumiiffinni inunngortut arnat nunap sinnerani agguaqatigiissitsinermut assingusumik meeqqiortarsimanerat.
Sumiiffinni pissutsillu tunngavigalugit periaatsinut tunngasut, uani takuuk Teoretisk Demografi, PC Matthiessen 1970
Periaaseq pillugu annertunerusumik allaaserisaq, assersuut uani takuukTaamatut naatsorsuinermi takuneqarsinnaavoq kommunini kinguaassiorneq assigiiaartoq, ingammik ukioqqartussutsinik tallimakkaanik immikkoortiterilluni sumiiffinni distriktinilu naatsorsuinerni.
Taamaakkaluartoq Qaanaami aamma Ittoqqortoormiini kinguaasiorneq nuna tamakkerlugu agguaqatigiissitsinermit marloriaammik aamma 2½-imik qaffasinnerupput, taakkuli naatsorsorneri naatsorsukkat ikinneri pissutaallutik inerneri nikerangaatsiarsinnaasarput.
