Periaaseq
Akit atugaasut allanngorarnerannik erseqqissaanissaq, atuisunut akigititamut naleqqersuutip siunertaraa. Naleqqersuutit atorlugit aningaasat nalingi malittarineqartarput.
Inuit nalinginnaasumik nioqqutissanik kiffartuussinernillu pisigaangamik akilertagaasa ineriartorneri naleqqersuummi ersersinneqartarpoq.
Atuisunut akigititamut naleqqersuutip ersersippaa atuisut akit ataatsimut nikerarnerat akitsuusiinertigut tapitigullu akit nikinnerannik peqquteqartut ilanngullugit. Naleqqersuut tassaavoq niuernerup iluani akinik allannguinermi aalajangiinerit peqqutigalugit aamma akitsuusiinertigut tapiinertigullu akit sunnigaanerinik ersersitsisoq.
1994-imi januaarip aallaqqaataaniit Naatsorsueqqissaartarfiup atuisunut akigititamut naleqqersuut, tassungalu tunngatillugu nalunaarsuutinik katersineq, nalunaarsuutinillu misissuineq naatsorsuinerlu, Danmarks Statistikimiit ingerlanneqarnera tiguaa.
Akit allanngorarnerisa erseqqissaaffiginissaa siunertaralugu, akit pillugit paasissutissanut immersugassiat Naatsorsueqqissaartarfiup decembarimi juunimilu akisussanut 98-it missaaniittunut, ulluinnarni inuussutissaarniarfinnut, immikkut ittunik nioqqutissaarniarfinnut, sullissinermik ingerlatsivinnut aamma kommuninut nassiussortarpai. Akisut ataatsimut nalunaarutigisarpaat akit 4.500-it missaaniittut Kalaallit Nunaanni nioqqutissat nalinginnaasut kiffartuussinernullu 380-inut immikkoortitikkat taakku immikkut naleqqersugaapput atuisunut akigititamut naleqqersuummut inissitaallutik.
Umiarsuarmik timmisartumilluunniit attartorluni angalanerit elektronikkimillu atuisunut tunngasunik akit allanngorarnerannik naatsorsuinermi, Danmarkimi atuisunut akigititamut naleqqersuut atorneqarpoq.
Atuisunut akit akitsuutaajakkat ineriartornerisa nassuiarnissaat naleqqersuutip akinut iluarsiissutip siunertaraa. Naleqqersuut akinut iluarsiissut namminersortunit suliffeqarfinnilu pisortanit pigineqartunit isumaqatigiissutinut inigisamullu akiliutissamut isumaqatigiissutinut annermik atorneqartarpoq. Naleqqersuut akinut iluarsiissutip naatsorsornerani, atuisunut akinit atulersitsinermi akitsuut avatangiisinullu akitsuut peerneqartarput. Naleqqersuut taamaakkami akimik aaqqiinissamut tulluartuuvoq, akiitsuuserneqanngitsumut. Naleqqersuut akinut iluarsiissut nioqqutissanut kiffartuussinernullu atuisumut akip naleqqersuutaa assigalugu naatsorsugaapput.
Uuttuineq
Atuisut agguaqatigiissillugu qanoq annertutigisumik sunik atuisarnerat apeqqutaalluni nioqqutissaq akinut naleqqersuummut qanoq naleqartiginersoq uuttuutigineqartarpoq.
Inissiamut akiliut assersuutigineqarsinnaavoq. Agguaqatigiissillugu atuisup isertitami annertunersaa inigisamut akiliutitut atortarpaa. Taamaalilluni atuisumut akip naleqqersuutaata naatsorsornerani, inimut akiliut naleqqersuummut annertungaatsiartumik sunniuttarpoq. Allatut oqaatigalugu, nioqqutissani immikkoortukkaani ataasiakkaajusuni akitigut allannguinerit tamarmik, akit naleqqersuutaannut ataatsimut annertuumik sunniuteqarneq ajorput. Nioqqutissat ataasiakkaat kiffartuussinerillu taamaattumik atuisunut akinut ilaapput, agguaqatigiissillugu atuisup ataatsimut atugaanut annertussutsimikkut naleqqersuusigaapput.
Siullermik nioqqutissat ataasiakkaat kiffartuussinerillu, atuisup akinut naleqqersuutaani tunngaviusut, nioqqutissanut nalinginnaasunut 380-inut assigiinngitsunut immikkoortiterneqartarput, taakku naleqqersuummut aallaaviusarput. Naleqqersuutit aallaaviit naleqqersuutitut uuttortagassatut naatsorsorneqartarput. Naleqqersuummut aallaaviit ataatsimut oqimaassuserneqartarput naleqqersuutip ilaattut aggornilerlugit, immikkut naleqqersuutitalittut akuusussatut. Naleqqersuut atorneqartoq Laspeyres-typiuvoq, tassani naleqqersuutit aalajangersimasut nalunaaqqapput. Ukiup affaani naleqqersuutip naatsorsornerani ilimagineqartarpoq, akit allanngorneri atuinerup ilusianut allannguisassasoq. Assersuutigineqarsinnaavoq nioqqutissaq akikillerujussuarpat, agguaqatigiissillugu atuisoq nioqqutissamik pineqartumik piseqqinnavianngitsoq ilimagineqarsinnaavoq. Siunissamili atuinerup ilusianut naatsorsukkat malillugit nioqqutissaq pineqartoq peerneqassanngilaq.
2019-imi januaari aallarnerfigalugu naleqqersuutit nutaat atuisunut akigititamut naleqqersuummi aamma naleqqersuutit akinut iluarsiissutaanut aallarniummik atuutilersinneqarput. Naleqqersuutinut nutaanut 2016-imi uuttuutit atulersut tunngaveqarput.
Atuisumut akigititamut naleqqersuut immikkoortunut pingaarnernut aqqanilinnut nalunaarlugu tamanut saqqummiunneqartarpoq, immikkoortuni tassani pingaarnerni, tassalu Inuussutissani il.il. aamma Imigassat tupallu immikkut immikkoortulerlugit naatsorsorneqartarput.
Pineqartut saniatigut nunat assigiinngitsut akornanni nioqqutissanik atuinermik kiffartuussinernillu immikkoortiterineq, Classification of Individual Consumption by Purpose (COICOP), atorneqalerpoq. Taamaattumik immikkoortulersuinerit siusinnerusukkut naleqqersuutit immikkoortulersornerinit allaanerusinnaapput. Soorlu tamanna pissutigalugu sodavandi inuussutissanut nuunneqartoq. Siornatigut sodavandi imigassat aalakoornartortallit akornanni inissisimagaluarpoq. Nioqqutissiat sullissinerillu ataatsimut suliaanerat atuisumut akip naleqqersuutaata taamatullu kisitsit akinut iluarsiissutip aaqqinnerini siornatigutut suli allanngorani ippoq. Taamaallaat immikkoortulersuinermi nuutsiterisoqarluni. COICOP-ip atornerata pitsaaqutigaa, naleqqersuutit immikkoortuini allanngorarneq toqqaannartumik Danmarkimi EU-milu nunani naleqqersuutinut sanilliunneqarsinnaalernera.
Naleqqersuutit kingumut 2008-mi januaarimut naatsorsugaapput, nutaanik naleqqersuuteqarlutik aammalu COICOP atorlugu, 2008-mi januaarimi naleqqersuummut misissukkamut 100-mut inisinneqarput. Naleqqersuutip aaqqissukkap allanngorarnera, nutaanik naleqqersuusigaq, toqqaannartumik naleqqersuutinut siornatigut saqqummiunneqartunut allanngorarnera assersuunneqarsinnaanngilaq, naleqqersuutit allat tassani atorneqarmata.