Siunertaq
Innuttaasut ilinniagaqarnerisa kisitsisitigut paasissutissaat atorlugit innuttaasut ilinniarsimanerisa qaffasissusaat ilinniarnerisalu isikkuat malinnaavigineqarsinnaapput. Innuttaasut ilinniarsimanerisa allanngornerisa taamaallaat piginnaasaqalersitsisumik ilinniagaqarsimanersut ersersinngilaat Kalaallit Nunaannut nuuttartut aamma Kalaallit Nunaannit nuuttartut ilinniarsimasaasa qaffasissusaat aamma sunnertarpaat. Innuttaasut ilinniarsimanerisa qaffasissusaat aamma toqusut ilinniagarisimasaannit sunnerneqartarput.
2018-imi kisitsisitigut paasissutissat allanngorput, innuttaasut 16-74-inik ukiullit kisimik tabelini kisinneqarmata. Innuttaasullu ilinniagaqarsimassusaat nunanut tamalaanut sanilliunnissaa taamaasilluni ajornannginnerulerpoq. Taassuma saniatigut ilinniagaqarnersiuteqartitsiviup ilinniartunut nalunaarsuisarfianit Kalaallit Nunaanni ilinniaqqittunut, politiinngornianut inissiisarfimmilu paarsisunngornianut nalunaarsuutit nutaat ilanngunneqarput. 2019-imi inissiisarfimmi paarsisut nalunaarsuuteqangillat. Ukiunili kingullerni pingasuni inissiisarfimmi nakkutilliisutut ilinniakkamik naammassinnissimasut nutaat 4-rit 12-illu akornanni amerlassuseqarput.
Nalunaarsuutit tunngaviusut
Kisitsisitigut paasissutissat nalunaarsuutit ataani taaneqartut tunngavigalugit suliarineqarput:
· Ilinniagaqarnersiuteqartitsiviup (USF) nalunaarsuisarfiani ilinniakkanik naammassinnissimasut nalunaarsuutaat.
· Danmarks Statistik-ip nalunaarsuisarfiani qallunaat ilinniarfiini qaffasinnerpaamik ilinniakkamik naammassinnissimanerit nalunaarsuutaat.
· 2017-imi politiinngorniarfimmi Nuummiittumi politiitut ilinniarsimasut nalunaarsuutaat.
· 2016-imiit 2018-imut Nuummi inissiisarfimmi paarsisutut ilinniarsimasut nalunaarsuutaat.
· 2010-p tungaanut Kalaallit Nunaanni ilinniakkanut nalunaarsuutit, USF-i avaqqullugu Naatsorsueqqissaartarfimmit aaneqartut.
Ilinniagaqarnersiuteqartitsiviup (USF) ilinniartunut nalunaarsuisarfiani ilinniakkat ilinniagaqarnersiuteqarfiusinnaasut kisimik nalunaarsuuteqarput.
Ukiut tamaasa Naatsorsueqqissaartarfik Danmarks Statistik-imit qallunaat ilinniarfiini innuttaasut qaffasinnerpaamik ilinniagarisimasaannut nalunaarsuutinik pisarpoq. Nalunaarsuutini malittarisassaq ISCED2011 atorneqarpoq. Ilinniakkat naammassineqarsimasut Danmarks Statistik-ip ukiut tamaasa oktobarip aallaqqaataani naatsorsortarpai.
Kalaallit Nunaanni ilisimatuunngorniarnerit, qallunaat Naalagaaffiata Kalaallit Nunaanni ilinniakkat ingerlatai (politiinngorniarneq inissiisarfimmilu paarsisunngorniarneq) aammalu suliffeqarfiit namminneq ilinniakkat neqeroorutaat USF-ip ilinniartunut nalunaarsuisarfiani ilaanngillat. 2018-imi naatsorsuinermi 2016-imiit qummut inissiisarfimmi paarsisutut ilinniarsimasut aamma 2017-imiit qummut politiinngorniarlutik ilinniarsimasut nalunaarsuutaat katersorneqarlutik nalunaarsuutini tunngaviusuni ilanngunneqarput.
Siornatigut Naatsorsueqqissaartarfik Kalaallit Nunanni ilinniakkanut “Non-USF”-iusumik nalunaarsuisarfimmut nalunaarutinik suliffeqarfinnit pisarpoq. Nalunaarsuisarfik tamakkiisuunngilaq, 2010-lli tungaanut nalunaarsuutinik imaqarpoq innuttaasut ilinniagaqarsimassusaannut kisitsisitigut paasissutissani ilanngunneqartunik. Ilinniakkat pineqartut massakkullu ilinniakkat akornanni ilaanngitsut tassaapput Air Greenland-imi timmisartumi saqisunngorniarneq, assartugalerisunngorniarneq aammalu Mittarfeqarfinni AFIS-operatørinngorniarneq isumannaallisaanermilu sulisunngorniarneq. AFIS-operatøritullu ilinniarneq kisimi Ilinniartitaanermut Naalakkersuisoqarfimmit akuerisaavoq.
Periaaseq
Ilinniartunut nalunaarsuisarfimmi nalunaarsuutit ukiut tamaasa ukiunut pingasunut kingumut uterlugu ilinniakkamillu naammassinniffik ulloq malillugu, aaqqissuuteqqinneqartarput. Tamanna siunissami ilinniartitaanermut kisitsisitigut paasissutissat saqqummersinneqartartut assigiissaarnerulernissaat anguniarlugu kingusinaartumillu nalunaarsuinerni allannguinerit eqqarsaatigalugit, pisarpoq.
Ilinniagaqarsimanermut paasissutissat Kalaallillu Nunaanni inunnut nalunaarsuisarfiup ataatsimut ingerlatinnerini Naatsorsueqqissaartarfimmi innuttaasut ilinniagaqarsimassusaat suliarineqarsinnaalerpoq. Innuttaasunut nalunaarsuisarfik ukiup tulliani januaarip aallaqqaataani naatsorsorneqartarpoq, innuttaasullu qaffasinnerpaamik ilinniakkat naammassisimasaat oktobarip aallaqqaataani naatsorsorneqartarlutik.
Innuttaasut minnerpaamik 16-inik ukiullit tamarmik, Naatsorsueqqissaartarfik ilinniagaqarsimanermut paasissutissanik peqanngippat, meeqqat atuarfianni 10.klassimik naammassinnissimasutut naatsorsuutigineqarput.
Ilinniakkat qaffasissusaat International Standard Classification of Education 2011-meersoq malillugu immikkoortiterneqarput. Naatsorsueqqissaartarfiup ilinniartitaanerup iluani taaguutit pillugit saqqummersinnikuusaani ilinniakkami pineqartumi imaluunniit ISCED-i malillugu immikkoortiterinermi, ilinniakkat suut pineqarnersut takuneqarsinnaapput. Taassuma saniatigut Naatsorsueqqissaartarfik Kalaallit Nunaanni ilinniakkat, ilinniakkap qaffasissusaa malillugu, immikkoortiternerat takussutissiaraa. Taaguutit takussutissiarlu www.stat.gl–imi Ilinniartitaanermut tunngasut ataanni nassaarineqarsinnaavoq. Saqqummersitami kingullerpaami Periaatsimut immikkoortoq takuuk.
Naatsorsuineq
Innuttaasut ilinniagaqarsimassusaannut kisitsisaataasivimmi tabelit ilinniakkap qaffasissusaanut, kommuninut, sumiiffinnut, suiaassutsinut aammalu ukiunut agguaanneqarput. Taassumalu saniatigut najugaqarfinnut, ilinniagaqarfinnut aammalu nuna inunngorfik malillugu immikkoortiterneqarlutik.
Killiliinerit erseqqissagassallu
USF-imi ilinniartunut nalunaarsuisarneq 1980-ikkut aallartinneranni nalunaarsuutit atorlugit 1987-imi aallartippoq, ukiunili siuliini ilinniakkanik ataasiakkaanik aamma imaqarluni. Taamaattumik piginnaasaqalersitsisumik ilinniarsimasut 1970-ikkullu aallartinnerat sioqqullugu inunngorsimasut paasissutissaat naammattuaannanngillat. Innuttaasullu utoqqaanerusut akornanni kisitsisitigut paasissutissat ikinaagaanerannik isumaqarpoq.
Taamatuttaaq nunani allani innuttaassusillit Kalaallillu Nunaanni/Danmarkimi ilinniagaqarsimanngitsut imaluunniit Danmarkimi najugaqarsimasut assersuutigalugulu ilinniakkaminnik Styrelsen for Forskning og Uddannelse-mi akueritissimasut paasissutissaqarfigineqanngillat. 2019-imi inuttaasut 16-it 74-illu akornanni ukiullit 2,7 pct.-ii nunani allani innuttaassuseqarput saniatigullu Kalaallit Nunaanni inunngortuunatik ilinniagaqarsimassusaallu nalunaarsorsimanani.
Erseqqissaatigineqarpoq pineqartut malillugit kisitsisitigut paasissutissat nalilersorneqarnissaat.