Sinerissap agguataarnera

1.januaari 2018-imi Qaasuitsup Kommunia kommuninut marlunnut avinneqarpoq. 2009 tikillugu kommunit agguataarneqarneri malillugit nalunaarsuisarnerup suli pisariaqartinneqarnera peqqutigalugu ‘immikkoortortaqarfinnik’ taallugit nalunaarsuineq piffinnut pineqartunut atorneqarpoq. Innuttaasunut nalunaarsuutit aammattaaq ersarinnerusumik nassaassaalerput, tassalu sumiiffinnut najugaqarfigineqartunut nalunaarsuutit.

 

Siornatigut ‘kommunit avataanni najugallit’ nalunaarsorneqartarput, tassani ilaatigut qallunaat amerikarmiullu 1951-imi isumaqatigiissutaat malillugu illersornissamut suliaqarfinni inuit sakkutuujunngitsut aammalu silasiorfiit nalunaarsuiffigineqartarsimallutik. 2001-imi Kangerlussuaq Sisimiut Kommuniata ataaniilerpoq.

 

Kisitsisaataasivimmi tabelip takutippaa sumiiffiit agguataarneri, piffissaq kingumut uterlugu. Assersuutigalugu Kangerlussuaq Qeqqata Kommunianut ilanngullugu nalunaarsorneqarpoq aammalu Sisimiut 1977-imit ullumikkumut.

 

1. aggusti 2017-imit Nunaqarfiit, Savaateqarfiit, Stationit aammalu piffiit najugaqarfigineqartut allat killigaanerat suli nalornissutigineqarpoq. Taamaattumik innuttaasunut kisitsisitigut paasissutissani tamarmik Nunaqarfittut ilanngunneqarput, ilaatigullu aamma najugarisamut paasissutissat aalajangiiffigineqarsinnaasimanatik. Taamaattoqartillugu ‘najugaqarfinnik allanik’ taallugit nalunaarsorneqarput.

Asiami piffinnut nalunaarsuisarfik ataavartumik malinnaavigineqarpoq, paasissutissalli innuttaasunut kisitsisitigut paasissutissat nalunaarsuisarfiannit atorneqassappata Inunnik Nalunaarsuisarfimmit atorneqaqqaartariaqarput.

 

Ilagisariittut attaveqarneq

Ilagisariittut Kalaallit Nunaannut attaveqarneq nassuiagaavoq, angajoqqaajusoq imaluunniit angajoqqaajusut Kalaallit Nunaanni inunngorsimasuusut.

 

Kinguaassiorneq tamakkiisoq (BRR)

Kisitsisip ilanngaatitaqanngitsumik kinguaassiorneq (BRR) takutippaa niviarsiaqqat ajornatik inuusut, arnat 1.000-iugaangata, kinguaassiorsinnaassuseqarfiup nalaani, tassalu 15-49-nik utoqqaassusillit, taakku arnat ernigunik piffimmi pineqartumi nalunngisat naatsorsugaanerisa nalaanni, arnat 50-inik utoqqaassuseqalinnginnerminni toqusimanngikkunik.

 

Angajoqqaat

Inuit nalunaarsorsimaffiini innuttaasut inatsisit malillugit kikkut angajoqqaarineraat paasissutissartaqarput. Inoorlaanut tunngasumik paasissutissat amigartarput, tassa ataataasup katissimanngitsup ataataanini akuereqqaartussaasarmagu. Aammalu 1960 sioqqullugu inuusut paasissutissartaat amigartarlutik. Erninerilli pillugit allaaserisami angajoqqaaviit paasissutissartaat atorneqarput.

 

Sumi inunngorsimaneq

Naatsorsukkani amerlanerpaani innuttaasut sumi inunngorsimanerinut immikkoortiterneqartarput. Immikkoortut marluusarput: Kalaallit Nunaanni inunngortoq, Kalaallit Nunaata avataani inunngortoq. Inoqarpoq ikittuinnaagaluartunik sumi inunngorsimaneri paasissutissartaqanngitsunik. Naatsorsueqqissaarnerni tamakku Kalaallit Nunaata avataani inunngortutut naatsorsuunneqartarput.

 

Ernisartut nalinginnaasumik amerlassusii

Arnat 15-49-nik utoqqaassusillit 1.000-iugaangata uumallutik inuusut amerlassusaat.

 

Agguaqatigiissillugu inuttaasut inuuneqqortussusaat

Agguaqatigiissillugu innuttaasut inuuneqqortussusaat ”piffissamut inuuffigisamut” taaguutitut atorneqarpoq. Agguaqatigiissillugu innuttaasut inuuneqqortussusaannut kisitsit naatsorsorneqartarput naatsorsuinerit tulleriit marluk agguaqatigiissinnerisigut.

 

Agguaqatigiissillugu inuuneqqortussuseq

Anguniakkami taaneqartarpoq piffissaq inuuffiup sinnera tassa taaneqartarmat agguaqatigiissillugu inuup inuuffigisassaasa sinneri, tassa ukiuni inuuffiusuni toqusarneri piffissamut naatsorsuinerup pineranut naapertuuppat. Agguaqatigiissillugu piffissaq inuuffiusoq isumaqartinneqarajuppoq agguaqatigiissillugu 0-inik utoqqaassusilik.

 

Kinguaassiornermi ilanngaatit(NRR)

Kinguaariinni arnat 1000-iugaangata, taakkunannga arnat ilimagisatut inunngortut erniorsinnaassuseqartut, ernisut toqusullu piffissami misilittakkat malillugit naatsorsuinernut naapertuuttumik.

 

Ernisarneq (TFR)

Tassani siunertaavoq assersuutitut kinguaariinni arnat 1000-it erniorsinnaassuseqarnerup nalaani (15-49-nik utoqqaassusillit) qassinik meerartaarsinnaanerat, arnat 50-inik ukioqalinnginnerminni toqusimannginnissaat tunngavigalugu, aammalu arnat ernisimassappata piffissami misilittakkat malillugit naatsorsuinernut naapertuuttumik.

 

Meeraaqqat toqusarnerat

Uumallutik inunngortut 1000-iugaangata ukiumi inuuffimmi siullermi toqusut amerlassusii.

 

Agguaanerit assigiissaakkat

Innuttaasut akornanni utoqqaassutsit assigiinngitsut agguarneri assersuussassat, eqquinngitsunik naammassineqarsinnaasarmata, eqquinngitsunik naammassinnittarnerit misiligutitut nungutinnissaat, tamanna innuttaasut utoqqaassusaannut assigiimmik agguaaneq atorlugu nunguteriarneqassalluni. Ukiup qaammatisiutai pillugit allanngorarnerit nalaatsornikkut pisut sunniinerat millisinniarlugu naatsorsuinerit ukiunut 5-inut ataatsimut naatsorsuinerit ingerlanneqarput.

 

Ernisarnerit tulleriissaarneri

Ummallutik inunngortut innuttaasut 1000-iugaangata.

 

Toqusut amerlassusiisa tulleriissaarneri

Toqusut amerlassusii innuttaasut 1000-iugaangata.

amerlassusaanut ilannguttoorneqarsimasut iluarsineqarput.