Sinerissap
agguataarnera
1.januaari
2018-imi Qaasuitsup Kommunia kommuninut marlunnut avinneqarpoq. 2009 tikillugu
kommunit agguataarneqarneri malillugit nalunaarsuisarnerup suli
pisariaqartinneqarnera peqqutigalugu ‘immikkoortortaqarfinnik’ taallugit
nalunaarsuineq piffinnut pineqartunut atorneqarpoq. Innuttaasunut
nalunaarsuutit aammattaaq ersarinnerusumik nassaassaalerput, tassalu
sumiiffinnut najugaqarfigineqartunut nalunaarsuutit.
Siornatigut ‘kommunit avataanni najugallit’ nalunaarsorneqartarput, tassani ilaatigut qallunaat amerikarmiullu 1951-imi isumaqatigiissutaat malillugu illersornissamut suliaqarfinni inuit sakkutuujunngitsut aammalu silasiorfiit nalunaarsuiffigineqartarsimallutik. 2001-imi Kangerlussuaq Sisimiut Kommuniata ataaniilerpoq.
Kisitsisaataasivimmi
tabelip takutippaa sumiiffiit agguataarneri, piffissaq kingumut uterlugu.
Assersuutigalugu Kangerlussuaq Qeqqata Kommunianut ilanngullugu
nalunaarsorneqarpoq aammalu Sisimiut 1977-imit ullumikkumut.
1. aggusti
2017-imit Nunaqarfiit, Savaateqarfiit, Stationit aammalu piffiit
najugaqarfigineqartut allat killigaanerat suli nalornissutigineqarpoq.
Taamaattumik innuttaasunut kisitsisitigut paasissutissani tamarmik
Nunaqarfittut ilanngunneqarput, ilaatigullu aamma najugarisamut paasissutissat
aalajangiiffigineqarsinnaasimanatik. Taamaattoqartillugu ‘najugaqarfinnik
allanik’ taallugit nalunaarsorneqarput.
Asiami
piffinnut nalunaarsuisarfik ataavartumik malinnaavigineqarpoq, paasissutissalli
innuttaasunut kisitsisitigut paasissutissat nalunaarsuisarfiannit
atorneqassappata Inunnik Nalunaarsuisarfimmit atorneqaqqaartariaqarput.
Ilagisariittut
attaveqarneq
Ilagisariittut
Kalaallit Nunaannut attaveqarneq nassuiagaavoq, angajoqqaajusoq imaluunniit
angajoqqaajusut Kalaallit Nunaanni inunngorsimasuusut.
Kinguaassiorneq
tamakkiisoq (BRR)
Kisitsisip
ilanngaatitaqanngitsumik kinguaassiorneq (BRR) takutippaa niviarsiaqqat
ajornatik inuusut, arnat 1.000-iugaangata, kinguaassiorsinnaassuseqarfiup
nalaani, tassalu 15-49-nik utoqqaassusillit, taakku arnat ernigunik piffimmi
pineqartumi nalunngisat naatsorsugaanerisa nalaanni, arnat 50-inik
utoqqaassuseqalinnginnerminni toqusimanngikkunik.
Angajoqqaat
Inuit
nalunaarsorsimaffiini innuttaasut inatsisit malillugit kikkut angajoqqaarineraat
paasissutissartaqarput. Inoorlaanut tunngasumik paasissutissat amigartarput,
tassa ataataasup katissimanngitsup ataataanini akuereqqaartussaasarmagu.
Aammalu 1960 sioqqullugu inuusut paasissutissartaat amigartarlutik. Erninerilli
pillugit allaaserisami angajoqqaaviit paasissutissartaat atorneqarput.
Sumi
inunngorsimaneq
Naatsorsukkani
amerlanerpaani innuttaasut sumi inunngorsimanerinut immikkoortiterneqartarput.
Immikkoortut marluusarput: Kalaallit Nunaanni inunngortoq, Kalaallit Nunaata
avataani inunngortoq. Inoqarpoq ikittuinnaagaluartunik sumi inunngorsimaneri
paasissutissartaqanngitsunik. Naatsorsueqqissaarnerni tamakku Kalaallit Nunaata
avataani inunngortutut naatsorsuunneqartarput.
Ernisartut
nalinginnaasumik amerlassusii
Arnat 15-49-nik
utoqqaassusillit 1.000-iugaangata uumallutik inuusut amerlassusaat.
Agguaqatigiissillugu
inuttaasut inuuneqqortussusaat
Agguaqatigiissillugu
innuttaasut inuuneqqortussusaat ”piffissamut inuuffigisamut” taaguutitut
atorneqarpoq. Agguaqatigiissillugu innuttaasut inuuneqqortussusaannut kisitsit
naatsorsorneqartarput naatsorsuinerit tulleriit marluk
agguaqatigiissinnerisigut.
Agguaqatigiissillugu
inuuneqqortussuseq
Anguniakkami
taaneqartarpoq piffissaq inuuffiup sinnera tassa taaneqartarmat agguaqatigiissillugu
inuup inuuffigisassaasa sinneri, tassa ukiuni inuuffiusuni toqusarneri
piffissamut naatsorsuinerup pineranut naapertuuppat. Agguaqatigiissillugu
piffissaq inuuffiusoq isumaqartinneqarajuppoq agguaqatigiissillugu 0-inik
utoqqaassusilik.
Kinguaassiornermi
ilanngaatit(NRR)
Kinguaariinni
arnat 1000-iugaangata, taakkunannga arnat ilimagisatut inunngortut
erniorsinnaassuseqartut, ernisut toqusullu piffissami misilittakkat malillugit
naatsorsuinernut naapertuuttumik.
Ernisarneq
(TFR)
Tassani siunertaavoq
assersuutitut kinguaariinni arnat 1000-it erniorsinnaassuseqarnerup nalaani
(15-49-nik utoqqaassusillit) qassinik meerartaarsinnaanerat, arnat 50-inik
ukioqalinnginnerminni toqusimannginnissaat tunngavigalugu, aammalu arnat
ernisimassappata piffissami misilittakkat malillugit naatsorsuinernut
naapertuuttumik.
Meeraaqqat
toqusarnerat
Uumallutik
inunngortut 1000-iugaangata ukiumi inuuffimmi siullermi toqusut amerlassusii.
Agguaanerit
assigiissaakkat
Innuttaasut
akornanni utoqqaassutsit assigiinngitsut agguarneri assersuussassat,
eqquinngitsunik naammassineqarsinnaasarmata, eqquinngitsunik
naammassinnittarnerit misiligutitut nungutinnissaat, tamanna innuttaasut
utoqqaassusaannut assigiimmik agguaaneq atorlugu nunguteriarneqassalluni. Ukiup
qaammatisiutai pillugit allanngorarnerit nalaatsornikkut pisut sunniinerat
millisinniarlugu naatsorsuinerit ukiunut 5-inut ataatsimut naatsorsuinerit
ingerlanneqarput.
Ernisarnerit
tulleriissaarneri
Ummallutik
inunngortut innuttaasut 1000-iugaangata.
Toqusut
amerlassusiisa tulleriissaarneri
Toqusut
amerlassusii innuttaasut 1000-iugaangata.
amerlassusaanut ilannguttoorneqarsimasut iluarsineqarput.