Nalunaarsuutit tunngaviusut

Saqqummersitami matumani Kalaallit Nunaanni Politiit sullissinerminni nalunaarsuutaat, unnerluussinernut nalunaarsuisarfimmik taaneqartoq, Politiillu Årsrapportiminni tunngavigisartangaat, atorneqarput. Periaatsit assigiinngitsut atorneqarnerat peqqutigalugu Naatsorsueqqissaartarfiup kisitsisitigut paasissutissiaanni aamma Politiit Årsrapportianni kisitsisit ilaatigut assigiinneq ajorput. Taamaattumik Naatsorsueqqissaartarfik unnerluussinernut nalunaarsuiffimmik nammineq atugassaminik suliaqarnikuuvoq.

 

Pinerluttuliorneq pillugu kisitsisitigut paasissutissani taamaallaat inatsimmik unioqqutitsisimanerit Kalaallit Nunaanni politiinut nalunaarutigineqarsimasut ilanngunneqarput. Inatsimmik unioqqutitsinerit politiinut nalunaarutigineqarsimanngitsut pinerluttuliornertut ilisimaneqanngitsutut oqaatigineqartarput (kriminelle mørketal). Pinerluttuliornerit ilisimaneqanngitsut ilaatigut pinngitsoortinneqarsinnaaneq ajorpoq, unnerluutiginninnerit allanngortinneqarnerini, tamannalu inatsimmik unioqqutitsisimasut amerlassusaannik sunniisinnaasarpoq. 

 

Nalunaarsuutinik nalilersuinermmi Naatsorsueqqissaartarfiup nalunaarsuisarfimmi paasissutissat ilai immikkoortiterpai. Ilaatigut unnerluutigineqarsimallutik aalajangiiffigineqarsimasut kisitsisitigut paasissutissaanni immikkoortiterisoqarpoq. Tassani suiaassutsinut ukiunullu kisitsisitigut paasissutissat inuup-normui eqqortut atorlugit suliarineqarnerat isumannaarneqarpoq. Saqqummersitsinnginnermi Naatsorsueqqissaartarfiup nalunaarsuiffiani Politiillu Årsrapportianni periuseq nalunaarsuutinut assigusunut atorneqarnersoq qulakkeeqqaarneqarpoq.

 

Politiit nalunaarsuisarfiat ingerlaavartuuvoq, nalunaarsuutit kingumut “uumassuseqarlutik”, taamaattumik Politiit nalunaarsuutaanni unnerluussinerit, pasinninnerit aalajangiinerillu ingerlaavartumik tigooqqarneqartarput taakkulu kisitsisinik kingumut nutarterisarput. Taamatuttaaq politiit nalunaarsuisarfik sullissinerminni suliaqarfittut atorpaat, paasissutissallu tamakkerlugit immikkut nalilersorneqartanngillat eqqortumillu nutartigaasaratik. Nalunaarsuutit taamaattut pinerluttuliortarnermut nalunaarsuisarfimmi, Naatsorsueqqissaartarfiup nalunaarsuutinik pissarsiffigisanngisaanni, nassaassaapput. 

 

Saqqummersitami matumani piffissami ukiuni tallimani sivisussuseqartumi: 2015-imiit 2019-imut paasissutissat suliarineqarput. Kisitsisit tamarmik kisitsaataasivimmiipput (http://bank.stat.gl), tassani 2006-imiit ullumikkumut unnerluussinernut nalunaarsuutit kiisalu 2008-miit ullumikkumut suliat aalajangiiffigineqarsumasut nalunaarsuutaat nassaarineqarsinnaapput.

 

Killiliineq

Kalaallit Nunaanni Politiinit nalunaarsuutit atorneqartut postnormui, pinerluutigineqarsimasut kodii aamma politeqarfeqarfiit postnormui Kalaallit Nunaanni postnormunut, pinerluutigineqarsimasullu kodiinut politeeqarfeqarfinnullu assigunersut misissorneqartarput.

Ilanngullugu misissorneqarpoq nalunaarsuutini suliaq normoqartinneqarnersoq. Taakku tunngavigalugit ilisimaneqartarpoq unnerluussineq politiinit misissorneqalersimasoq pineqarnersoq; pisumik nalunaarutiginninnaanngitsoq. Pineqaatissiinnernut suussusaannut immikkoortiterisoqarpoq, saqqummersitamilu matumani immikkoortitikkat ilai eqimattanut ataatsimoortillugit saqqummiunneqarput, takuuk ilanngussaq 1.

 

Unnerluussinerit kisitsisitigut paasissutissaat unnerluussinerit amerlassusaattut naatsorsorneqarput, aalajangiinerillu kisitsisitigut paasissutissaat inuit aalajangiiffigineqarsimasut amerlassusaattut naatsorsorneqarlutik.

 

Taaguutit

Immikkoortumi matumani taaguutit pingaarnerit nassuiarneqarput, kisitsitigullu paasissutissat suliarineqarneri sioqqullugit taakku suliaapput. Naatsorsuutinilu uuttuutit qanoq suliarineqarnerinut aalajangiisuupput.

 

Journalip normua

Journalip normua politiit unnerluussinernut nalunaarsuisarfiannit sisamanik paasissutissartaqartumit pilersitaavoq: Politeeqarfeqarfik, pinerluutigineqarsimasup kodia, suliap normua kiisalu aamma ukioq unnerluussinermik tunniussivik. Paasissutissat sisamaasut tamakkerlutik journalip normuanik asseqanngitsumik pilersitsisarput.

 

Politeeqarfimmi ataatsimi unioqqutitsinerit arlallit suliap kodiani ataatsimi, ukiullu ataatsip ingerlanerani pisinnaavoq politiillu unnerluussinernut nalunaarsuisarfianni arlaleriarluni nalunaarsorsimasinnaalluni. Pinerluuteqarsimanermut ataatsimut normumik asseqanngitsumik pilersitsiniarluni suliap normua pilersitaavoq. Suliap normua pinerluutigineqarsimasup kodianut atassuserneqartarpoq ingerlaannartuullutillu, pinerluutigineqarsimasullu kodia tamatigut suliap normuanik 1-imik aallartittarpoq ukiumilu pineqartumi unitsinneqarani ingerlanneqartarluni. Saqqummersitami matumani Naatsorsueqqissaartarfiup journalit normuinik atuineq ilannguteqqippaa, sulianut aalajangiiffigineqarsimasut nalunaarsuutaat journalit normui atorlugit immikkoortiterneqarsimanngimmata.

 

Journalip normuinut tunngasut

Unnerluussinernut nalunaarsuiffimmi journalip normua politiinut piumasaqaataasarpoq, pinerluttulerinermilu kisitsisini uuttuutini sorlerni saqqummiunneqarnissaanut aalajangiisuusarpoq.

 

·         Journalip normup pineqartup pinerluttuliorsimaneq ataaseq kisiat imarisarpaa (suliap kodia).

 

Unnerluussineq unioqqutitsilluni pinerluttuliorsimanernik arlalinnik imaqarpat, pinerluttuliornermut ataatsimut jornalip normua ataaseq atorneqartarpoq. Taamaattumik unioqqutitsinerit ataasiakkaarlugit unnerluussinerni immikkoortillugit nalunaarsorneqartarput.

 

·         Assersuut 1) Umiatsiami tillinniartoqarsimaneranik aserorterisoqarsimaneranillu unnerluussinermi unnerluussinerit marluk nalunaarsorneqassapput (journalip normui marluk) immikkut tamarmik suliamut kodilerlugit, tassa umiatsiami tillinniarnermut kiisalu pigisanik aseruinermut.

·         Assersuut 2) Unioqqutitsinerit arlallit pinerluummut ataatsimut aamma unnerluutigineqarsinnaapput, tassanilu journalit normui arlallit atorneqassapput. Assersuutigalungu inuit arfineq-marluk biilimi ataatsimi aserorterisimappata, imaluunniit inuk ataaseq biilinik arfineq-marlunnik aserorterisimappat, journalit normui arfineq-marluk suliap kodiani ataatsimi atorneqassapput.

 

Pinerluutigineqarsimasumut pineqartumut amerlanerusunik unnerluutiginnittoqaqqissimanersoq misissorneqanngilaq. Unnerluussinernut nalunaarsuutit taamaatsiinnarlugit suliarineqarput.

Politiit unnerluussinernut nalunaarsuisarfiat unnerluussinerinnarnittaaq imaqarpoq.

 

Suliat aalajangiiffigineqartut

Saqqummersitami matumani aalajangiiffigineqarsimasut kisitsisitigut paasissutissaat sulianik aalajangiiffigineqarsimasunik taallugit saqqummiunneqarput. Uuttuut matumani atorneqartoq allaanerussuteqarpoq, unnerluunneqarsimasoq pinerlunniarsimanernut arlalinnut ataatsimut aalajangiiffigineqarsinnaammat. Assersuutigalugu umiatsiami tillinniarsimanermut pigisanillu aserorterisimanermut eqqartuunneqarnermut aalajangiiffigineqarneq ataaseq, kiisalu suliat aalajangiiffigineqartut marluk, pineqarput.

 

Paasissutissanut ilanngullugit suiaassutsinut ukiunullu immikkoortiterinerit saqqummiunneqarput. Pinerluuteqarsimanermi pasisap suiaassusaa ukiuilu tassani pineqarput. Ukiup kisitsiviusup ataatsip ingerlanerani unnerluutigineqartoq arlalinnik pinerluuteqarsimappat, pineqartoq arlaleriarluni naatsorsuutini ilaasinnaavoq. Taamaattoqartillugu paasissutissani unnerluutigineqartumut inuup-normua eqqortoq atorneqarnersoq qulakkeerneqarpoq.

 

 

Takussutissiineq

Unnerluussinerit pillugit kisitsisitigut paasissutissat

Unnerluussinerit kisitsisitigut paasissutissaat ukiumi pineqartumi ullormi unnerluussivimmi unnerluussinerit amerlassusaattut naatsorsorneqarput. Unnerluussineq tassaavoq pinerluttuliornermik ataatsimik unioqqutitsineq (pinerluttiliornermi kodi ataaseq). Kisitsisitigut paasissutissami matumani innerluussinerit (suliat pillugit kisitsisitigut paasissutissat) kiisalu unnerluutgineqarsimasut (inuit pillugit kisitsisitigut paasissutissat) suliarineqarput.

 

Unioqqutitsineq ataaseq (piffissami sumiiffimmilu pisumi ataatsimi) inunnik arlalinnik unnerluutigineqartoq, qaqutigooraluartumik ilaatigut unnerluussinernik arlalinnik nalunaarsuutaasinnaavoq.

 

Unnerluussinerit pillugit kisitsisitigut paasissutissat (bank.stat.gl/KRNAN) kommunikkaarlugit kommuninut unnerluussivigineqarsimasumut agguaanneqarput. Unnerluussinernut ukiumi kisitsiviusumi ulloq unnerluussiffiusimasoq malinneqarpoq.

 

Pasineqarnerit pillugit kisitsisitigut paasissutissat

Pasineqarneq tassaavoq inuup ataatsip arlallilluunniit, ataatsimik arlalinnilluunniit unioqqutitsisimasutut politiinit pasineqarnera. Pasineqarnernit kisitsisitigut paasissutissaat pasineqartutut ullulerneqarsimasunik nalunaarsuutinik imaqarput. Inuk pasineqartutut nalunaarsorneqarsimasoq kisianili pasineqalernermi ullormik nalunaarsuuteqanngitsoq, ullormi unnerluussivimmi pasineqalersimasutut naatsorsuunneqarpoq.

Unnerluussinermi inummut ataatsimut arlalinnulluunniit pasinnittoqarsinnaavoq. Taamaasilluni pasinninnerit tamakkiisumik amerlassusaat unnerluussinerit amerlassusaannit amerlanerusinnaapput. Pasineqarnerit kisitsisitigut paasissutissaat unnerluussinernit pasinninnermik ataatsimik arlalinnilluunniit kinguneqartunit naatsorsorneqarput.

 

Aalajangiinerit pillugit kisitsisitigut paasissutissat

Aalajangiineq tassaavoq unnerluussisussaatitaasut akiliisitsissutinik aamma mianersoqqusinernik imaluunniit unnerluussinerup unitsiinnarneqarneranik aalajangiinerat. Eqqarsuussivinnit aalajangiinerit tassaasinnaapput isertitsivimmut pineqaatissiinerit, akiliisitsinerit aamma mianersoqqusinerit, unnerluussinernik tunuartitsinerit pinngitsuutitsinerillu.

 

Unnerluussinerit aalajangiinnermik imaluunniit alajangiinnernik arlaqartunik kinguneqartut  pillugit kisitsisitigut paasissutissiortoqarpoq, unnerluussinerit aalajangiinnermik ataatsimik arlalinnilluunniit kinguneqartut ilanngunneqarput. Taamaattumik ukiumi unnerluussiviusumit, ukiumi aalajangiiffiunngitsumiit, paasissutissat naatsorsorneqarput. Paasissutissat unnerluussinernut kisitsisitigut paasissutissani nassaarineqarsinnaapput.

 

Aalajangiinnerit pillugit kisitsisitigut paasissutissat pineqaatissiinerit tunngavigalugit suliarineqarput. Ulloq aalajangiiffiusoq nalunaarutigineqarsimagaangat, ukiumut aalajangiiffigineqartumut ilanngunneqartarpoq. Ulloq aalajangiiffiusoq nalunaarutigineqarsimanngikkaangat, aalajangiineq ukiumi unnerluussiviusumit ilanngunneqartarpoq.

Aalajangiineq ataasiinnaagaluartoq inunnit arlalinnit nalunaarutiginnittoqarsimasinnaasarpoq. Taamaasilluni aalajangiinerit nalunaarutigineqartunit amerlanerusinnaapput. Aalajangiinerit pillugit kisitsisitigut paasissutissat ukiumi pineqartumi aalajangiinerit katillugit amerlassusaat tunngavigalugit suliarineqarpoq – nalunaarutiginninnermi ukioq tunngavigineqanngilaq.

 

Pineqaatissiinernut paasissutissat ilanngunneqarput pineqaatissinneqarsimanerannilli paasissutissartaqanngitsut ilanngunneqaratik. 2017-imi pinerluuteqarsimasut pillugit kisitsisitigut paasissutissat periaaseq atorneqartoq allanngorpoq, massakkut aalajangiinerni pinerluuteqarsimasoq aalajangiiffigineqannginnermi pasineqarsimasutut nalunaarsorneqarsimanissaa naatsorsuutigineqarmat. Aalajangiinerit ukiumi aalajangiiffiusumi tamakkerlutik amerlassusaat naatsorsorneqarput – ukioq unnerluussiviusoq malinnagu. 

 

Immikkoortiterineq

Pinerluuteqarsimasut pillugit kisitsisitigut paasissutissaat unioqqutitsinerup suunera (pinerluttuliornermi kodi) malillugu qaffasissutsinut assigiinngitsunut pineqaatissiinernullu immikkooortiterlugit saqqummiunneqarput.

 

Unioqqutitsinerup suussusaa

Inatsimmik unioqqutitsinermi pineqartumi politiinik pinerluttuliornermi kodi atorneqartoq. Pinerluttuliornermi kodit atorneqartut katillugit 417-iupput. Taakkulu qaffasissutsinut assigiinngitsunut pinerluttuliortarnermut paasissutissanut atortussanngorlugit immikkoortiterneqarput. Pinerluttuliornermi kodit sukumiinerusumik paasissutissallit ilanngussami 1-imi takuneqarsinnaapput.

 

Pineqaatissiinerit

Pineqaatissiinerit tassaapput pineqaatissiissutit assigiinngitsut, pinerluuteqarsimasup inatsimmik unioqqutitsinermini pillaatisiaa.

 

Aalajangiinerit pillugit kisitsisitigut paasissutissani aalajangiinerit pineqaatissiissutaasut aamma pineqaatissiissutaanngitsullu tunngavigineqarput. Aalajangiineq pineqaatissiissutitaqarneq ajorpoq pinngitsuutitsinermi, imaluunniit unnerluussut taamaatiinnarneqartillugu. Uppernarsaatinik amigartunik peqartoqartillugu imaluunniit pisoq pillagaassutaasinnaanngikkaangat unnerluussineq taamaatiinnarneqartarpoq.

 

Pasinninnermi aalajangiineq pisarpoq isertitsivimmut isertitsisoqartillugu (piumasaqaatitaqanngitsumik imaluunniit piumasaqaasiinikkut), akiliisitsisoqartillugu imaluunniit unnerluussineq taamaatiinnarneqartillugu. Unnerluussisussaatitaasup unnerluussineq taamaatiinnarsinnaavaa eqqartuussinissaq unitsinneqarpat unnerluunneqartoq pisuusutulluunniit nalilerneqaraluarpat. Unnerluussinerup taamaatiinnarneqarnerani malitarisassat tunngavigineqartarput. Pineqaatissiissutit immikkoortitaarnerinut tunngasut ilanngussaq 2-mi takuneqarsinnaapput.

 

Saqqummersitaq Naatsorsueqqissaartarfiup nittartagaatigut www.stat.gl –ikkut atuarneqarsinnaallunilu pdf-fiilinngorlugu aaneqarsinnaavoq. Naatsorsueqqissaartarfiullu kisitsisaataasiviani hhtp://bank.stat.gl –imut kisitsisinik pinerluttuliornernut tunngasunik itisiliilluni aallertoqarsinnaalluni.