Periaaseq
Akit
atugaasut allanngorarnerannik erseqqissaanissaq, atuisunut akigititamut
naleqqersuutip siunertaraa. Naleqqersuutit atorlugit aningaasat nalingi
malittarineqartarput.
Inuit
nalinginnaasumik nioqqutissanik kiffartuussinernillu pisigaangamik
akilertagaasa ineriartorneri naleqqersuummi ersersinneqartarpoq.
Atuisunut
akigititamut naleqqersuutip ersersippaa atuisut akit ataatsimut nikerarnerat
akitsuusiinertigut tapitigullu akit nikinnerannik peqquteqartut ilanngullugit.
Naleqqersuut tassaavoq niuernerup iluani akinik allannguinermi aalajangiinerit
peqqutigalugit aamma akitsuusiinertigut tapiinertigullu akit sunnigaanerinik
ersersitsisoq.
1994-imi
januaarip aallaqqaataaniit Naatsorsueqqissaartarfiup atuisunut akigititamut
naleqqersuut, tassungalu tunngatillugu nalunaarsuutinik katersineq,
nalunaarsuutinillu misissuineq naatsorsuinerlu, Danmarks Statistikimiit
ingerlanneqarnera tiguaa.
Akit
allanngorarnerisa erseqqissaaffiginissaa siunertaralugu, akit pillugit
paasissutissanut immersugassiat Naatsorsueqqissaartarfiup decembarimi juunimilu
akisussanut 98-it missaaniittunut, ulluinnarni inuussutissaarniarfinnut,
immikkut ittunik nioqqutissaarniarfinnut, sullissinermik ingerlatsivinnut aamma
kommuninut nassiussortarpai. Akisut ataatsimut nalunaarutigisarpaat akit
4.500-it missaaniittut Kalaallit Nunaanni nioqqutissat nalinginnaasut
kiffartuussinernullu 380-inut immikkoortitikkat taakku immikkut
naleqqersugaapput atuisunut akigititamut naleqqersuummut inissitaallutik.
Umiarsuarmik
timmisartumilluunniit attartorluni angalanerit elektronikkimillu atuisunut
tunngasunik akit allanngorarnerannik naatsorsuinermi, Danmarkimi atuisunut
akigititamut naleqqersuut atorneqarpoq.
Atuisunut
akit akitsuutaajakkat ineriartornerisa nassuiarnissaat naleqqersuutip akinut
iluarsiissutip siunertaraa. Naleqqersuut akinut iluarsiissut namminersortunit
suliffeqarfinnilu pisortanit pigineqartunit isumaqatigiissutinut inigisamullu
akiliutissamut isumaqatigiissutinut annermik atorneqartarpoq. Naleqqersuut akinut
iluarsiissutip naatsorsornerani, atuisunut akinit atulersitsinermi akitsuut
avatangiisinullu akitsuut peerneqartarput. Naleqqersuut taamaakkami akimik
aaqqiinissamut tulluartuuvoq, akiitsuuserneqanngitsumut. Naleqqersuut akinut
iluarsiissut nioqqutissanut kiffartuussinernullu atuisumut akip naleqqersuutaa
assigalugu naatsorsugaapput.
Uuttuineq
Atuisut agguaqatigiissillugu qanoq annertutigisumik sunik atuisarnerat apeqqutaalluni nioqqutissaq akinut naleqqersuummut qanoq naleqartiginersoq uuttuutigineqartarpoq.
Inissiamut
akiliut assersuutigineqarsinnaavoq. Agguaqatigiissillugu atuisup isertitami
annertunersaa inigisamut akiliutitut atortarpaa. Taamaalilluni atuisumut akip
naleqqersuutaata naatsorsornerani, inimut akiliut naleqqersuummut
annertungaatsiartumik sunniuttarpoq. Allatut oqaatigalugu, nioqqutissani
immikkoortukkaani ataasiakkaajusuni akitigut allannguinerit tamarmik, akit
naleqqersuutaannut ataatsimut annertuumik sunniuteqarneq ajorput. Nioqqutissat
ataasiakkaat kiffartuussinerillu taamaattumik atuisunut akinut ilaapput,
agguaqatigiissillugu atuisup ataatsimut atugaanut annertussutsimikkut
naleqqersuusigaapput.
Siullermik
nioqqutissat ataasiakkaat kiffartuussinerillu, atuisup akinut naleqqersuutaani
tunngaviusut, nioqqutissanut nalinginnaasunut 380-inut assigiinngitsunut
immikkoortiterneqartarput, taakku naleqqersuummut aallaaviusarput.
Naleqqersuutit aallaaviit naleqqersuutitut uuttortagassatut
naatsorsorneqartarput. Naleqqersuummut aallaaviit ataatsimut
oqimaassuserneqartarput naleqqersuutip ilaattut aggornilerlugit, immikkut
naleqqersuutitalittut akuusussatut. Naleqqersuut atorneqartoq
Laspeyres-typiuvoq, tassani naleqqersuutit aalajangersimasut nalunaaqqapput.
Ukiup affaani naleqqersuutip naatsorsornerani ilimagineqartarpoq, akit
allanngorneri atuinerup ilusianut allannguisassasoq. Assersuutigineqarsinnaavoq
nioqqutissaq akikillerujussuarpat, agguaqatigiissillugu atuisoq nioqqutissamik
pineqartumik piseqqinnavianngitsoq ilimagineqarsinnaavoq. Siunissamili
atuinerup ilusianut naatsorsukkat malillugit nioqqutissaq pineqartoq
peerneqassanngilaq.
2019-imi
januaari aallarnerfigalugu naleqqersuutit nutaat atuisunut akigititamut
naleqqersuummi aamma naleqqersuutit akinut iluarsiissutaanut aallarniummik
atuutilersinneqarput. Naleqqersuutinut nutaanut 2016-imi uuttuutit atulersut
tunngaveqarput.
Atuisumut
akigititamut naleqqersuut immikkoortunut pingaarnernut aqqanilinnut
nalunaarlugu tamanut saqqummiunneqartarpoq, immikkoortuni tassani pingaarnerni,
tassalu Inuussutissani il.il. aamma Imigassat tupallu immikkut
immikkoortulerlugit naatsorsorneqartarput.
Pineqartut
saniatigut nunat assigiinngitsut akornanni nioqqutissanik atuinermik
kiffartuussinernillu immikkoortiterineq, Classification of Individual
Consumption by Purpose (COICOP), atorneqalerpoq. Taamaattumik
immikkoortulersuinerit siusinnerusukkut naleqqersuutit immikkoortulersornerinit
allaanerusinnaapput. Soorlu tamanna pissutigalugu sodavandi inuussutissanut
nuunneqartoq. Siornatigut sodavandi imigassat aalakoornartortallit
akornanni inissisimagaluarpoq. Nioqqutissiat sullissinerillu ataatsimut
suliaanerat atuisumut akip naleqqersuutaata taamatullu kisitsit akinut
iluarsiissutip aaqqinnerini siornatigutut suli allanngorani ippoq. Taamaallaat
immikkoortulersuinermi nuutsiterisoqarluni. COICOP-ip atornerata pitsaaqutigaa,
naleqqersuutit immikkoortuini allanngorarneq toqqaannartumik Danmarkimi EU-milu
nunani naleqqersuutinut sanilliunneqarsinnaalernera.
Naleqqersuutit
kingumut 2008-mi januaarimut naatsorsugaapput, nutaanik naleqqersuuteqarlutik
aammalu COICOP atorlugu, 2008-mi januaarimi naleqqersuummut misissukkamut
100-mut inisinneqarput. Naleqqersuutip aaqqissukkap allanngorarnera, nutaanik
naleqqersuusigaq, toqqaannartumik naleqqersuutinut siornatigut
saqqummiunneqartunut allanngorarnera assersuunneqarsinnaanngilaq,
naleqqersuutit allat tassani atorneqarmata.