Periaaseq
Akit
atugaasut allanngorarnerannik erseqqissaanissaq, atuisunut akigititamut
naleqqersuutip siunertaraa. Naleqqersuutit atorlugit aningaasat nalingi
malittarineqartarput. Inuit nalinginnaasumik nioqqutissanik
kiffartuussinernillu pisigaangamik akilertagaasa ineriartorneri naleqqersuummi
ersersinneqartarpoq. Atuisunut akigititamut naleqqersuutip ersersippaa atuisut
akit ataatsimut nikerarnerat akitsuusiinertigut tapitigullu akit nikinnerannik
peqquteqartut ilanngullugit. Naleqqersuut tassaavoq niuernerup iluani akinik
allannguinermi aalajangiinerit peqqutigalugit aamma akitsuusiinertigut
tapiinertigullu akit sunnigaanerinik ersersitsisoq.
1994-imi
januaarip aallaqqaataaniit Naatsorsueqqissaartarfiup atuisunut akigititamut
naleqqersuut, tassungalu tunngatillugu nalunaarsuutinik katersineq,
nalunaarsuutinillu misissuineq naatsorsuinerlu, Danmarks Statistikimiit
ingerlanneqarnera tiguaa.
Akit
allanngorarnerisa erseqqissaaffiginissaa siunertaralugu, akit pillugit
paasissutissanut immersugassiat Naatsorsueqqissaartarfiup decembarimi juunimilu
akisussanut 98-it missaaniittunut, ulluinnarni inuussutissaarniarfinnut,
immikkut ittunik nioqqutissaarniarfinnut, sullissinermik ingerlatsivinnut aamma
kommuninut nassiussortarpai. Akisut ataatsimut nalunaarutigisarpaat akit
4.500-it missaaniittut Kalaallit Nunaanni nioqqutissat nalinginnaasut
kiffartuussinernullu 380-inut immikkoortitikkat taakku immikkut
naleqqersugaapput atuisunut akigititamut naleqqersuummut inissitaallutik.
Umiarsuarmik
timmisartumilluunniit attartorluni angalanernut, atuakkanut kiisalu
elektronikkimillu atuisunut tunngasunik akit allanngorarnerannik
naatsorsuinermi Danmarkimi atuisunut akigititamut naleqqersuut atorneqarpoq.
Atuisunut
akit akitsuutaajakkat ineriartornerisa nassuiarnissaat naleqqersuutip akinut
iluarsiissutip siunertaraa. Naleqqersuut akinut iluarsiissut namminersortunit
suliffeqarfinnilu pisortanit pigineqartunit isumaqatigiissutinut inigisamullu
akiliutissamut isumaqatigiissutinut annermik atorneqartarpoq. Naleqqersuut
akinut iluarsiissutip naatsorsornerani, atuisunut akinit atulersitsinermi
akitsuut avatangiisinullu akitsuut peerneqartarput. Naleqqersuut taamaakkami
akimik aaqqiinissamut tulluartuuvoq, akiitsuuserneqanngitsumut. Naleqqersuut
akinut iluarsiissut nioqqutissanut kiffartuussinernullu atuisumut akip
naleqqersuutaa assigalugu naatsorsugaapput.
Uuttuineq
Atuisut
agguaqatigiissillugu qanoq annertutigisumik sunik atuisarnerat apeqqutaalluni
nioqqutissaq akinut naleqqersuummut qanoq naleqartiginersoq
uuttuutigineqartarpoq.
Inissiamut
akiliut assersuutigineqarsinnaavoq. Agguaqatigiissillugu atuisup isertitami
annertunersaa inigisamut akiliutitut atortarpaa. Taamaalilluni atuisumut akip
naleqqersuutaata naatsorsornerani, inimut akiliut naleqqersuummut
annertungaatsiartumik sunniuttarpoq. Allatut oqaatigalugu, nioqqutissani
immikkoortukkaani ataasiakkaajusuni akitigut allannguinerit tamarmik, akit
naleqqersuutaannut ataatsimut annertuumik sunniuteqarneq ajorput. Nioqqutissat
ataasiakkaat kiffartuussinerillu taamaattumik atuisunut akinut ilaapput,
agguaqatigiissillugu atuisup ataatsimut atugaanut annertussutsimikkut
naleqqersuusigaapput.
Siullermik
nioqqutissat ataasiakkaat kiffartuussinerillu, atuisup akinut naleqqersuutaani
tunngaviusut, nioqqutissanut nalinginnaasunut 380-inut assigiinngitsunut
immikkoortiterneqartarput, taakku naleqqersuummut aallaaviusarput.
Naleqqersuutit aallaaviit naleqqersuutitut uuttortagassatut
naatsorsorneqartarput. Naleqqersuummut aallaaviit ataatsimut
oqimaassuserneqartarput naleqqersuutip ilaattut aggornilerlugit, immikkut
naleqqersuutitalittut akuusussatut. Naleqqersuut atorneqartoq
Laspeyres-typiuvoq, tassani naleqqersuutit aalajangersimasut nalunaaqqapput.
Ukiup affaani naleqqersuutip naatsorsornerani ilimagineqartarpoq, akit
allanngorneri atuinerup ilusianut allannguisassasoq. Assersuutigineqarsinnaavoq nioqqutissaq
akikillerujussuarpat, agguaqatigiissillugu atuisoq nioqqutissamik pineqartumik
piseqqinnavianngitsoq ilimagineqarsinnaavoq. Siunissamili atuinerup ilusianut naatsorsukkat
malillugit nioqqutissaq pineqartoq peerneqassanngilaq.
2020-mi
januaari aallarnerfigalugu naleqqersuutit nutaat atuisunut akigititamut
naleqqersuummi aamma naleqqersuutit akinut iluarsiissutaanut aallarniummik
atuutilersinneqarput. Naleqqersuutinut nutaanut 2017-imi uuttuutit atulersut
tunngaveqarput.
Atuisumut
akigititamut naleqqersuut immikkoortunut pingaarnernut aqqanilinnut
nalunaarlugu tamanut saqqummiunneqartarpoq, immikkoortuni tassani pingaarnerni,
tassalu Inuussutissani il.il. aamma Imigassat tupallu immikkut
immikkoortulerlugit naatsorsorneqartarput.
Pineqartut
saniatigut nunat assigiinngitsut akornanni nioqqutissanik atuinermik
kiffartuussinernillu immikkoortiterineq, Classification of Individual
Consumption by Purpose (COICOP), atorneqalerpoq. Taamaattumik
immikkoortulersuinerit siusinnerusukkut naleqqersuutit immikkoortulersornerinit
allaanerusinnaapput. Soorlu tamanna pissutigalugu sodavandi inuussutissanut
nuunneqartoq. Siornatigut sodavandi imigassat aalakoornartortallit akornanni
inissisimagaluarpoq. Nioqqutissiat sullissinerillu ataatsimut suliaanerat
atuisumut akip naleqqersuutaata taamatullu kisitsit akinut iluarsiissutip
aaqqinnerini siornatigutut suli allanngorani ippoq. Taamaallaat
immikkoortulersuinermi nuutsiterisoqarluni. COICOP-ip atornerata pitsaaqutigaa,
naleqqersuutit immikkoortuini allanngorarneq toqqaannartumik Danmarkimi EU-milu
nunani naleqqersuutinut sanilliunneqarsinnaalernera.
Naleqqersuutit
kingumut 2008-mi januaarimut naatsorsugaapput, nutaanik naleqqersuuteqarlutik
aammalu COICOP atorlugu, 2008-mi januaarimi naleqqersuummut misissukkamut
100-mut inisinneqarput. Naleqqersuutip aaqqissukkap allanngorarnera, nutaanik
naleqqersuusigaq, toqqaannartumik naleqqersuutinut siornatigut
saqqummiunneqartunut allanngorarnera assersuunneqarsinnaanngilaq,
naleqqersuutit allat tassani atorneqarmata.