Periaaseq
Akit
atugaasut allanngorarnerannik erseqqissaanissaq, atuisunut akigititamut
naleqqersuutip siunertaraa. Naleqqersuutit atorlugit aningaasat nalingi
malittarineqartarput.
Inuit nalinginnaasumik
nioqqutissanik kiffartuussinernillu pisigaangamik akilertagaasa ineriartorneri
naleqqersuummi ersersinneqartarpoq.
Atuisunut
akigititamut naleqqersuutip ersersippaa atuisut akit ataatsimut nikerarnerat
akitsuusiinertigut tapitigullu akit nikinnerannik peqquteqartut ilanngullugit.
Naleqqersuut tassaavoq niuernerup iluani akinik allannguinermi aalajangiinerit
peqqutigalugit aamma akitsuusiinertigut tapiinertigullu akit sunnigaanerinik
ersersitsisoq.
1994-imi
januaarip aallaqqaataaniit Naatsorsueqqissaartarfiup atuisunut akigititamut
naleqqersuut, tassungalu tunngatillugu nalunaarsuutinik katersineq,
nalunaarsuutinillu misissuineq naatsorsuinerlu, Danmarks
Statistikimiit ingerlanneqarnera tiguaa.
Akit
allanngorarnerisa erseqqissaaffiginissaa siunertaralugu, akit pillugit
paasissutissanut immersugassiat Naatsorsueqqissaartarfiup decembarimi juunimilu
akisussanut 98-it missaaniittunut, ulluinnarni inuussutissaarniarfinnut,
immikkut ittunik nioqqutissaarniarfinnut, sullissinermik ingerlatsivinnut aamma
kommuninut nassiussortarpai. Akisut ataatsimut nalunaarutigisarpaat akit 4.500-it missaaniittut Kalaallit Nunaanni nioqqutissat
nalinginnaasut kiffartuussinernullu 380-inut immikkoortitikkat
taakku immikkut naleqqersugaapput atuisunut
akigititamut naleqqersuummut inissitaallutik.
Umiarsuarmik
timmisartumilluunniit attartorluni angalanernut, atuakkanut elektroniskimillu
atuisunut tunngasunik akit allanngorarnerannik naatsorsuinermi, Danmarkimi
atuisunut akigititamut naleqqersuut atorneqarpoq.
Atuisunut
akit akitsuutaajakkat ineriartornerisa nassuiarnissaat naleqqersuutip akinut
iluarsiissutip siunertaraa. Naleqqersuut akinut iluarsiissut namminersortunit
suliffeqarfinnilu pisortanit pigineqartunit isumaqatigiissutinut inigisamullu
akiliutissamut isumaqatigiissutinut annermik atorneqartarpoq. Naleqqersuut
akinut iluarsiissutip naatsorsornerani, atuisunut akinit atulersitsinermi
akitsuut avatangiisinullu akitsuut peerneqartarput. Naleqqersuut taamaakkami
akimik aaqqiinissamut tulluartuuvoq, akiitsuuserneqanngitsumut. Naleqqersuut
akinut iluarsiissut nioqqutissanut kiffartuussinernullu atuisumut akip
naleqqersuutaa assigalugu naatsorsugaapput.
Uuttuineq
Atuisut
agguaqatigiissillugu qanoq annertutigisumik sunik atuisarnerat apeqqutaalluni
nioqqutissaq akinut naleqqersuummut qanoq naleqartiginersoq
uuttuutigineqartarpoq.
Inissiamut
akiliut assersuutigineqarsinnaavoq. Agguaqatigiissillugu atuisup isertitami
annertunersaa inigisamut akiliutitut atortarpaa. Taamaalilluni atuisumut akip
naleqqersuutaata naatsorsornerani, inimut akiliut naleqqersuummut
annertungaatsiartumik sunniuttarpoq. Allatut oqaatigalugu, nioqqutissani
immikkoortukkaani ataasiakkaajusuni akitigut allannguinerit tamarmik, akit
naleqqersuutaannut ataatsimut annertuumik sunniuteqarneq ajorput. Nioqqutissat
ataasiakkaat kiffartuussinerillu taamaattumik atuisunut akinut ilaapput,
agguaqatigiissillugu atuisup ataatsimut atugaanut annertussutsimikkut
naleqqersuusigaapput.
Siullermik
nioqqutissat ataasiakkaat kiffartuussinerillu, atuisup akinut naleqqersuutaani
tunngaviusut, nioqqutissanut nalinginnaasunut 380-inut assigiinngitsunut
immikkoortiterneqartarput, taakku naleqqersuummut aallaaviusarput.
Naleqqersuutit aallaaviit naleqqersuutitut uuttortagassatut
naatsorsorneqartarput. Naleqqersuummut aallaaviit ataatsimut oqimaassuserneqartarput naleqqersuutip ilaattut
aggornilerlugit, immikkut naleqqersuutitalittut akuusussatut. Naleqqersuut
atorneqartoq Laspeyres-typiuvoq, tassani
naleqqersuutit aalajangersimasut nalunaaqqapput. Ukiup affaani naleqqersuutip
naatsorsornerani ilimagineqartarpoq, akit allanngorneri atuinerup ilusianut
allannguisassasoq. Assersuutigineqarsinnaavoq nioqqutissaq
akikillerujussuarpat, agguaqatigiissillugu atuisoq nioqqutissamik pineqartumik
piseqqinnavianngitsoq ilimagineqarsinnaavoq. Siunissamili atuinerup ilusianut
naatsorsukkat malillugit nioqqutissaq pineqartoq peerneqassanngilaq.
2019-imi
januaari aallarnerfigalugu naleqqersuutit nutaat atuisunut akigititamut
naleqqersuummi aamma naleqqersuutit akinut iluarsiissutaanut aallarniummik
atuutilersinneqarput. Naleqqersuutinut nutaanut 2016-imi uuttuutit atulersut
tunngaveqarput.
Atuisumut
akigititamut naleqqersuut immikkoortunut pingaarnernut aqqanilinnut
nalunaarlugu tamanut saqqummiunneqartarpoq, immikkoortuni tassani pingaarnerni,
tassalu Inuussutissani il.il. aamma Imigassat tupallu immikkut
immikkoortulerlugit naatsorsorneqartarput.
Pineqartut
saniatigut nunat assigiinngitsut akornanni nioqqutissanik atuinermik
kiffartuussinernillu immikkoortiterineq, Classification of Individual Consumption by Purpose (COICOP),
atorneqalerpoq. Taamaattumik immikkoortulersuinerit siusinnerusukkut
naleqqersuutit immikkoortulersornerinit allaanerusinnaapput. Soorlu tamanna
pissutigalugu sodavandi inuussutissanut nuunneqartoq. Siornatigut sodavandi
imigassat aalakoornartortallit akornanni inissisimagaluarpoq. Nioqqutissiat
sullissinerillu ataatsimut suliaanerat atuisumut akip naleqqersuutaata
taamatullu kisitsit akinut iluarsiissutip aaqqinnerini siornatigutut suli
allanngorani ippoq. Taamaallaat immikkoortulersuinermi nuutsiterisoqarluni.
COICOP-ip atornerata pitsaaqutigaa, naleqqersuutit
immikkoortuini allanngorarneq toqqaannartumik Danmarkimi EU-milu nunani
naleqqersuutinut sanilliunneqarsinnaalernera.
Naleqqersuutit
kingumut 2008-mi januaarimut naatsorsugaapput, nutaanik naleqqersuuteqarlutik
aammalu COICOP atorlugu, 2008-mi januaarimi
naleqqersuummut misissukkamut 100-mut inisinneqarput. Naleqqersuutip
aaqqissukkap allanngorarnera, nutaanik uuttuutilik, toqqaannartumik
naleqqersuutinut siornatigut saqqummiunneqartunut allanngorarnera
assersuunneqarsinnaanngilaq, naleqqersuutit allat tassani atorneqarmata.
Saqqummersitsisarnerit
Naleqqersuut
ukiumut marloriarluni saqqummiunneqartarpoq. Naleqqersuut januaarip
aallaqqaataaneersoq nalinginnaasumik marsip naanerani saqqummiunneqartarpoq,
taamatullu naleqqersuut juulip aallaqqaataaneersoq nalinginnaasumik septembarip
naanerani saqqummiunneqartarluni. Kisitsisit inaarutaasut kisimik tamanut
saqqummiunneqartarput.
Saqqummersitsinissaq
tulleq
Januaarip
aallaqqaataani 2024-mi akit marsip 10-ani 2024-mi saqqummissapput.