Siunertaq
Innuttaasut
ilinniagaqarnerisa kisitsisitigut paasissutissaat atorlugit innuttaasut
ilinniarsimanerisa qaffasissusaat ilinniarnerisalu isikkuat
malinnaavigineqarsinnaapput. Innuttaasut ilinniarsimanerisa allanngornerisa
taamaallaat piginnaasaqalersitsisumik ilinniagaqarsimanersut ersersinngilaat
Kalaallit Nunaannut nuuttartut aamma Kalaallit Nunaannit nuuttartut
ilinniarsimasaasa qaffasissusaat aamma sunnertarpaat. Innuttaasut
ilinniarsimanerisa qaffasissusaat aamma toqusut ilinniagarisimasaannit
sunnerneqartarput.
2018-imi
kisitsisitigut paasissutissat allanngorput, innuttaasut 16-74-inik ukiullit
kisimik tabelini kisinneqarmata. Innuttaasullu ilinniagaqarsimassusaat nunanut
tamalaanut sanilliunnissaa taamaasilluni ajornannginnerulerpoq. Taassuma
saniatigut ilinniagaqarnersiuteqartitsiviup ilinniartunut nalunaarsuisarfianit
Kalaallit Nunaanni ilinniaqqittunut, politiinngornianut inissiisarfimmilu
paarsisunngornianut nalunaarsuutit nutaat ilanngunneqarput. 2019-imi
inissiisarfimmi paarsisut nalunaarsuuteqanngillat. Ukiunili kingullerni
pingasuni inissiisarfimmi nakkutilliisutut ilinniakkamik naammassinnissimasut
nutaat sisamat 12-illu akornanni amerlassuseqarput.
Nalunaarsuutit
tunngaviusut
Kisitsisitigut
paasissutissat nalunaarsuutit ataani taaneqartut tunngavigalugit
suliarineqarput:
· Ilinniagaqarnersiuteqartitsiviup
(USF) nalunaarsuisarfiani ilinniakkanik naammassinnissimasut nalunaarsuutaat
· Danmarks Statistik-ip
nalunaarsuisarfiani qallunaat ilinniarfiini qaffasinnerpaamik ilinniakkamik
naammassinnissimanerit nalunaarsuutaat
· 2017-imit politiinngorniarfimmi
Nuummiittumi politiitut ilinniarsimasut nalunaarsuutaat
· 2016-imiit Nuummi inissiisarfimmi
paarsisutut ilinniarsimasut nalunaarsuutaat.
· 2010-miit PhD-mik ilinniakkamik
naammassinnissimasut pillugit Ilisimatusarfimmit nalunaarsuutit
· 2010-p tungaanut Kalaallit Nunaanni
ilinniakkanut nalunaarsuutit, USF-i avaqqullugu Naatsorsueqqissaartarfimmit
aaneqartut
Ilinniagaqarnersiuteqartitsiviup
(USF) ilinniartunut nalunaarsuisarfiani ilinniakkat
ilinniagaqarnersiuteqarfiusinnaasut kisimik nalunaarsuuteqarput.
Ukiut
tamaasa Naatsorsueqqissaartarfik Danmarks Statistik-imit qallunaat
ilinniarfiini innuttaasut qaffasinnerpaamik ilinniagarisimasaannut
nalunaarsuutinik pisarpoq. Nalunaarsuutini malittarisassaq ISCED2011
atorneqarpoq. Ilinniakkat naammassineqarsimasut Danmarks Statistik-ip ukiut
tamaasa oktobarip aallaqqaataani naatsorsortarpai.
Kalaallit
Nunaanni ilisimatuunngorniarnerit, qallunaat Naalagaaffiata Kalaallit Nunaanni
ilinniakkat ingerlatai (politiinngorniarneq inissiisarfimmilu
paarsisunngorniarneq) aammalu suliffeqarfiit namminneq ilinniakkat neqeroorutaat
USF-ip ilinniartunut nalunaarsuisarfiani ilaanngillat. 2018-imi naatsorsuinermi
2016-imiit qummut inissiisarfimmi paarsisutut ilinniarsimasut aamma 2017-imiit
qummut politiinngorniarlutik ilinniarsimasut nalunaarsuutaat katersorneqarlutik
nalunaarsuutini tunngaviusuni ilanngunneqarput.
Siornatigut
Naatsorsueqqissaartarfik Kalaallit Nunanni ilinniakkanut “Non-USF”-iusumik
nalunaarsuisarfimmut nalunaarutinik suliffeqarfinnit pisarpoq.
Nalunaarsuisarfik tamakkiisuunngilaq, 2010-lli tungaanut nalunaarsuutinik
imaqarpoq innuttaasut ilinniagaqarsimassusaannut kisitsisitigut paasissutissani
ilanngunneqartunik. Ilinniakkat pineqartut massakkullu ilinniakkat akornanni
ilaanngitsut tassaapput Air Greenland-imi timmisartumi saqisunngorniarneq,
assartugalerisunngorniarneq aammalu Mittarfeqarfinni AFIS-operatørinngorniarneq
isumannaallisaanermilu sulisunngorniarneq. AFIS-operatøritullu ilinniarneq
kisimi Ilinniartitaanermut Naalakkersuisoqarfimmit akuerisaavoq.
Periaaseq
Ilinniartunut
nalunaarsuisarfimmi nalunaarsuutit ukiut tamaasa ukiunut pingasunut kingumut
uterlugu ilinniakkamillu naammassinniffik ulloq malillugu,
aaqqissuuteqqinneqartarput. Tamanna siunissami ilinniartitaanermut
kisitsisitigut paasissutissat saqqummersinneqartartut assigiissaarnerulernissaat
anguniarlugu kingusinaartumillu nalunaarsuinerni allannguinerit
eqqarsaatigalugit, pisarpoq.
Ilinniagaqarsimanermut
paasissutissat Kalaallillu Nunaanni inunnut nalunaarsuisarfiup ataatsimut
ingerlatinnerini Naatsorsueqqissaartarfimmi innuttaasut ilinniagaqarsimassusaat
suliarineqarsinnaalerpoq. Innuttaasunut nalunaarsuisarfik ukiup tulliani
januaarip aallaqqaataani naatsorsorneqartarpoq, innuttaasullu qaffasinnerpaamik
ilinniakkat naammassisimasaat oktobarip aallaqqaataani naatsorsorneqartarlutik.
Innuttaasut
minnerpaamik 16-inik ukiullit tamarmik, Naatsorsueqqissaartarfik
ilinniagaqarsimanermut paasissutissanik peqanngippat, meeqqat atuarfianni
10.klassimik naammassinnissimasutut naatsorsuutigineqarput.
Ilinniakkat
qaffasissusaat International Standard Classification of Education 2011-meersoq
malillugu immikkoortiterneqarput.
Naatsorsuineq
Innuttaasut
ilinniagaqarsimassusaannut kisitsisaataasivimmi tabelit ilinniakkap
qaffasissusaanut, kommuninut, sumiiffinnut, suiaassutsinut aammalu ukiunut
agguaanneqarput. Taassumalu saniatigut najugaqarfinnut, ilinniagaqarfinnut
aammalu nuna inunngorfik malillugu immikkoortiterneqarlutik.
Killiliinerit
erseqqissagassallu
USF-imi
ilinniartunut nalunaarsuisarneq 1980-ikkut aallartinneranni nalunaarsuutit
atorlugit 1987-imi aallartippoq, ukiunili siuliini ilinniakkanik ataasiakkaanik
aamma imaqarluni. Taamaattumik piginnaasaqalersitsisumik ilinniarsimasut
1970-ikkullu aallartinnerat sioqqullugu inunngorsimasut paasissutissaat
naammattuaannanngillat. Innuttaasullu utoqqaanerusut akornanni kisitsisitigut
paasissutissat ikinaagaanerannik isumaqarpoq.
Taamatuttaaq
nunani allani innuttaassusillit savalimmiormiullu Kalaallillu Nunaanni/Danmarkimi
ilinniagaqarsimanngitsut imaluunniit Danmarkimi najugaqarsimasut
assersuutigalugulu ilinniakkaminnik Styrelsen for Forskning og Uddannelse-mi
akueritissimasut paasissutissaqarfigineqanngillat. 2019-imi inuttaasut 16-it
74-illu akornanni ukiullit 2,7 pct.-ii nunani allani innuttaassuseqarput
saniatigullu Kalaallit Nunaanni inunngortuunatik ilinniagaqarsimassusaallu
nalunaarsorsimanani.
Erseqqissaatigineqarpoq
pineqartut malillugit kisitsisitigut paasissutissat nalilersorneqarnissaat.